Điều này đặt ra một thách thức lớn cho ngành báo chí, đó là làm thế nào để thích nghi và phát triển trong môi trường số hóa ngày càng mạnh mẽ? Câu trả lời nằm ở việc đổi mới, thích ứng, tận dụng công nghệ và các công cụ hiện có để cung cấp thông tin nhanh chóng, chính xác, hấp dẫn và lan tỏa hơn.
Tạp chí (báo) in truyền thống hiện nay tất nhiên vẫn giữ vai trò quan trọng trong truyền thông, tuy nhiên vẫn còn hạn chế so với báo và tạp chí điện tử. Một số hạn chế của tạp chí in truyền thống so với tạp chí điện tử có thể nói đến đầu tiên là cập nhật thông tin đến bạn đọc có “độ trễ” nhất định. Tạp chí in có chu kỳ sản xuất cố định (hàng ngày, hàng tuần, hàng tháng), do đó thông tin không thể được cập nhật liên tục. Trong khi đó, tạp chí điện tử (báo điện tử) có thể cập nhật tin tức ngay lập tức, phản ánh sự kiện theo thời gian thực.
Hạn chế thứ hai, là về phạm vi phân phối. Tạp chí in chỉ có thể phân phối trong một khu vực địa lý nhất định. Ngược lại, tạp chí điện tử có thể tiếp cận độc giả trên toàn cầu thông qua Internet. Hạn chế thứ ba đó là tạp chí in không cho phép tương tác trực tiếp giữa người đọc và người viết. Đối với tạp chí điện tử, thường có tính năng như bình luận, bình chọn và phản hồi trực tiếp (có kiểm duyệt của đội ngũ biên tập). Thêm một hạn chế về mặt thị giác và trải nghiệm của người xem nữa là sự đa dạng trong thể hiện và trình bày nội dung. Khả năng "kể" một câu chuyện của tạp chí in thường bị hạn chế so với tạp chí điện tử, do không thể tận dụng đầy đủ các công cụ đa phương tiện như video, audio, hình ảnh tương tác và các hoạt động cảnh động.
Nói về báo chí đa phương tiện, thì đây là hình thức báo chí kết hợp nhiều loại hình truyền thông khác nhau như văn bản, âm thanh, video, hình ảnh, liên kết điều hướng và đôi khi cả dữ liệu tương tác để tạo trải nghiệm thông tin đa chiều và sinh động cho người đọc, người xem. Trong xu thế chuyển đổi số hiện nay và trong thời kỳ cách mạng công nghiệp 4.0, thì việc tạp chí điện tử sử dụng các công cụ, loại hình đa phương tiện là phù hợp với xu thế chung, tạo cho người dùng có trải nghiệm mới trong quá trình tiếp cận nội dung số.
Khi nhắc đến báo chí đa nền tảng trong xu hướng báo chí hiện đại, thì đây là khái niệm nói về việc phát triển và phân phối nội dung thông tin qua nhiều nền tảng truyền thông khác nhau. Các nền tảng truyền thông này không chỉ thông qua các phương tiện truyền thống như báo in, phát thanh và truyền hình, mà còn cả các nền tảng số như trang website, tạp chí điện tử, ứng dụng di động, mạng xã hội, podcast,… và thậm chí các nền tảng mới như truyền thông tương tác và thực tế ảo.
Hiện nay người xem có xu hướng theo dõi nội dung tạp chí, báo in trên các thiết bị điện tử thông minh như điện thoại di động, máy tính bảng thông qua các trang thông tin điện tử tổng hợp, các trang báo điện tử, các trang mạng xã hội... vì tính tiện lợi, khả năng cập nhật nhanh và sự tương tác cao. Người xem có thể bày tỏ quan điểm và cảm xúc đối với bài viết vừa đọc, vì thế việc phát triển tạp chí điện tử và xây dựng báo chí đa phương tiện, đa nền tảng theo xu hướng báo chí hiện đại hiện nay không chỉ là một bước tiến tự nhiên trong sự phát triển của ngành báo chí mà còn là một điều tất yếu bởi nhiều yếu tố khách quan và chủ quan.
Chúng ta phải khẳng định rằng tạp chí điện tử, báo chí đa phương tiện, đa nền tảng mang lại nhiều lợi ích vượt trội so với báo chí truyền thống. Đầu tiên và quan trọng nhất, nó cho phép tòa soạn phục vụ độc giả một cách nhanh chóng và linh hoạt hơn. Tin tức có thể được cập nhật liên tục, phản ánh sự kiện ngay lập tức. Với khả năng tương tác trực tiếp giữa người đọc và người viết thông qua các phản hồi, bình luận, chia sẻ trực tuyến làm tăng sự gắn kết và tương tác trong cộng đồng, xã hội. Ngoài ra, việc kết hợp các loại hình truyền thông như văn bản, hình ảnh, video và âm thanh không chỉ làm giàu thêm nội dung mà còn tăng cường trải nghiệm người xem, giúp thông tin được truyền tải một cách sinh động và hấp dẫn, giúp thu hút và giữ chân độc giả hiệu quả hơn. Với sự đa dạng về hình thức truyền thông, báo chí đa phương tiện có thể thu hút các đối tượng độc giả khác nhau, từ những người thích đọc đến những người ưa thích hình ảnh và video.
Việc sử dụng linh hoạt các loại hình trong báo chí đa nền tảng, việc phân phối nội dung trên nhiều nền tảng khác nhau giúp mở rộng tiếp cận bạn đọc, từ người dùng máy tính đến người dùng di động. Mỗi nền tảng đều có thế mạnh riêng và báo chí đa nền tảng có thể tận dụng điều này để tối ưu hóa việc truyền thông và phân phối thông tin. Thông qua các nền tảng và mạng xã hội khác nhau mà tòa soạn báo linh hoạt trong việc chọn lựa nội dung phù hợp, giúp tăng cường hiệu quả truyền thông, giúp mở rộng bạn đọc ở nhiều kênh khác nhau.
Trong bối cảnh báo chí hiện đại hiện nay việc xây dựng, phát triển báo chí và Tạp chí điện tử đa phương tiện, đa nền tảng mang lại không chỉ cơ hội mà còn đối mặt với nhiều thách thức và hạn chế. Thứ nhất, là thách thức về công nghệ và kỹ thuật trong việc cập nhật công nghệ và bảo mật, quản lý dữ liệu. Việc duy trì và cập nhật công nghệ theo xu hướng mới là một thách thức, đòi hỏi nguồn lực tài chính và kỹ thuật cao. Ngoài ra, việc bảo vệ dữ liệu và đảm bảo an toàn thông tin trong môi trường số cũng là một vấn đề lớn, đặc biệt trong bối cảnh nguy cơ tấn công mạng và rò rỉ thông tin cá nhân.
Thứ hai, là thách thức về nội dung và chất lượng. Tòa soạn cần đảm bảo chất lượng nội dung và đòi hỏi sự kiểm duyệt kỹ lưỡng, kịp thời từ đội ngũ biên tập trong môi trường trực tuyến. Nội dung các chuyên mục hấp dẫn và đa dạng về hình thức thể hiện là một trong những thách thức đặt ra, đặc biệt trong bối cảnh thu hút đối tượng độc giả rộng lớn và đa dạng. Thứ ba, là thách thức về nhân lực. Đội ngũ người làm báo trong thời đại số cần có khả năng kết hợp giữa kỹ năng, kỹ thuật sáng tạo nội dung, đồng thời am hiểu về lĩnh vực xuất bản điện tử. Tòa soạn báo, tạp chí điện tử cần có người am hiểu về lập trình website và thiết kế đồ họa, quay, dựng video clip... để chủ động xử lý trong một số tình huống tuyên truyền cần thiết, làm cho nội dung truyền thông sinh động và phong phú hơn. Việc quản lý phản hồi từ độc giả và các tương tác trên các nền tảng mạng xã hội đòi hỏi nỗ lực và nguồn lực nội tại thực tế của mỗi cơ quan báo chí.
Để giải quyết những thách thức trên, các tòa soạn báo cần phải đầu tư vào công nghệ và cơ sở hạ tầng trong quá trình hoạt động và chuyển đổi số. Điều này không chỉ bao gồm việc mua sắm thiết bị và phần mềm mà còn cần đầu tư vào việc nghiên cứu và phát triển hệ thống phù hợp với tình hình thực tế đơn vị. Đồng thời cần xây dựng và phát triển nội dung phong phú, đa dạng, đa phương tiện để thu hút và giữ chân người đọc trong thời đại thông tin bùng nổ hiện nay. Nội dung không chỉ tốt về chất lượng mà còn phong phú, đa dạng về hình thức thể hiện đồng thời được truyền thông, đăng tải kết hợp linh hoạt trên nhiều nền tảng khác nhau để mở rộng đối tượng người xem.
Ngoài ra, các cơ quan báo chí cũng phải chú trọng việc đào tạo và phát triển nguồn nhân lực tại tòa soạn. Việc đào tạo kỹ năng đa phương tiện cho đội ngũ làm báo, cũng như khuyến khích tiếp cận và sử dụng công nghệ là điều cần tập trung trước tiên. Bởi vì trong thời đại số ngày nay, đội ngũ cộng tác viên, phóng viên, biên tập viên chỉ cần một điện thoại thông minh, kết hợp mạng xã hội của tòa soạn, kết hợp hệ thống biên tập trực tuyến của mỗi đơn vị thì việc tác nghiệp trở nên thuận tiện, có tính thời sự và nhanh chóng kịp thời. Trong thời đại chuyển đổi số, mỗi phóng viên, biên tập viên cần có khả năng làm được nhiều việc trong một quy trình sản xuất tin bài giúp tối ưu nhân sự trong tòa soạn, tối ưu được chi phí sản xuất tin bài và tạo điều kiện tăng nguồn thu nhập từ nhuận bút đem lại. Cùng một sự kiện diễn ra, phóng viên tham dự phải biết quay và dựng video clip để đăng bản tin ngắn (hoặc chuyên sâu), viết tin bài đăng trên tạp chí điện tử, viết bài chuyên sâu đăng trên báo in truyền thống, viết bài quảng bá trên fanpage, thiết lập thiết bị livestream, biên tập podcast, thiết kế emagazine cho tin bài cần chiều sâu...
Hiện nay để phát triển tạp chí điện tử, xây dựng báo chí đa phương tiện, đa nền tảng theo xu hướng báo chí hiện đại ở mỗi địa phương trước hết cần sự quan tâm, hợp tác và hỗ trợ của các sở, ban, ngành liên quan nhằm chung tay xây dựng một ngành báo chí hiện đại, chuyên nghiệp và tin cậy, đáp ứng nhu cầu thông tin ngày càng cao của xã hội. Mỗi đơn vị, mỗi tòa soạn báo sẽ có nguồn kinh phí khác nhau và có cách thực hiện khác nhau trong chuyển đổi số. Vì thế các cơ quan báo chí cần cân đối các hạng mục phù hợp để đầu tư và nâng cao chất lượng từ từng bộ phận phù hợp với tình hình thực tế.
Có thể thấy chuyển đổi số trong báo chí là một xu hướng tất yếu, đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao hiệu quả truyền thông và đáp ứng nhu cầu trải nghiệm thông tin đa dạng ngày càng cao của độc giả. Việc phát triển báo chí đa phương tiện, đa nền tảng giúp ngành báo chí chuyển mình, cung cấp tin tức nhanh chóng, trực quan và linh động trong tương tác hơn bao giờ hết. Tuy nhiên trong quá trình chuyển đổi số, cũng không thể quên đi vai trò của báo in truyền thống. Báo in vẫn luôn giữ giá trị riêng biệt trong việc trải nghiệm và lưu giữ thông tin, cung cấp những bài viết sâu sắc, và xúc cảm khi cầm tờ báo. Vì thế sự kết hợp hài hòa giữa báo in và báo chí điện tử sẽ là chìa khóa giúp các tòa soạn đạt được hiệu quả cao nhất về truyền thông cũng như tiếp cận độc giả. Việc đầu tư phát triển, ứng dụng công nghệ trong chuyển đổi số và bảo tồn giá trị cốt lõi của báo in, báo chí địa phương nói riêng và nền báo chí Việt Nam sẽ phát triển mạnh mẽ trong kỷ nguyên số.
