Tập huấn tác nghiệp online trong nội bộ tạp chí Cửa Việt
Từ những định hướng
“Chiến lược phát triển văn hóa đến năm 2030” được Chính phủ phê duyệt ngày 12/11/2021 đưa ra 5 quan điểm phát triển gồm:
Thứ nhất, văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, vừa là mục tiêu, vừa là động lực thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội. Văn hóa phải được đặt ngang hàng và phát triển hài hòa với kinh tế, chính trị, xã hội; bảo đảm yếu tố văn hóa và con người trong phát triển kinh tế; thích ứng với xu thế phát triển của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, các công nghệ mới, hiện đại và biến đổi kinh tế - xã hội, con người do tác động của thiên tai, dịch bệnh, khủng hoảng...
Thứ hai, xây dựng và phát triển văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, nhân văn, dân chủ và khoa học, thống nhất trong đa dạng của cộng đồng các dân tộc là sự nghiệp của toàn dân do Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, Nhân dân là chủ thể sáng tạo, đội ngũ trí thức, văn nghệ sĩ và những người làm công tác văn hóa giữ vai trò nòng cốt.
Thứ ba, phát triển văn hóa vì sự hoàn thiện nhân cách con người và xây dựng con người để phát triển văn hóa, trọng tâm là chăm lo xây dựng con người có nhân cách, lối sống tốt đẹp, với các đặc tính cơ bản: yêu nước, nhân ái, nghĩa tình, trung thực, đoàn kết, cần cù, sáng tạo.
Thứ tư, phát huy mọi nguồn lực phát triển để văn hóa thực sự trở thành sức mạnh nội sinh, động lực khơi dậy mạnh mẽ tinh thần yêu nước, niềm tự hào dân tộc, niềm tin, khát vọng xây dựng đất nước phồn vinh, hạnh phúc; nhân tố thúc đẩy phát triển con người Việt Nam trở thành trung tâm, chủ thể, nguồn lực quan trọng nhất và mục tiêu của sự phát triển.
Thứ năm, chủ động hợp tác và quảng bá các giá trị văn hóa của Việt Nam ra thế giới, phát huy sức mạnh mềm văn hóa, góp phần quan trọng vào sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị để nâng cao vị thế đất nước trên trường quốc tế, tạo dựng môi trường hoà bình, bảo vệ vững chắc Tổ quốc, bảo đảm sự phát triển bền vững và hội nhập quốc tế.
Chiến lược này cũng đề ra mục tiêu phấn đấu giá trị gia tăng của các ngành công nghiệp văn hóa, nhất là các ngành điện ảnh, nghệ thuật biểu diễn, du lịch văn hóa, mỹ thuật, nhiếp ảnh, triển lãm, quảng cáo đóng góp 7% GDP; mức tăng trưởng giá trị gia tăng hàng năm trung bình đạt 7%. Đây là những con số ấn tượng, cho thấy sự quan trọng của ngành công nghiệp văn hóa còn khá mới mẻ ở nước ta.
Câu hỏi đặt ra: Báo chí đóng góp gì vào trong lĩnh vực này? Có thể nói, báo chí vừa là một sản phẩm của công nghiệp văn hóa, vừa đóng vai trò thúc đẩy và định hướng phát triển của ngành này. Việc chuyển đổi số báo chí không chỉ ảnh hưởng đến phương thức sản xuất và phân phối tin tức mà còn tác động mạnh đến hệ sinh thái công nghiệp văn hóa.
Chuyển đổi số báo chí thúc đẩy công nghiệp văn hóa bằng cách mở rộng thị trường và kênh phân phối. Nhờ nền tảng số, các sản phẩm văn hóa tiếp cận công chúng, thông tin đến với người đọc/người xem nhanh chóng, rộng rãi hơn. Báo chí số tăng cường tương tác với công chúng, giúp đo lường phản ứng của người dùng, hỗ trợ các ngành công nghiệp sáng tạo cải thiện sản phẩm.
Hiện nay, các tòa soạn báo đều phát triển nội dung số và sáng tạo đa phương tiện, có nhiều loại hình sản phẩm (báo viết, báo hình, báo nói) trong cùng một cơ quan báo chí. Điều này là nhờ chuyển đổi số, và khi ấy, báo chí không chỉ đưa tin mà còn trở thành một phần của công nghiệp sáng tạo với podcast, phóng sự, phát thanh, phim tài liệu…
Ta có thể thấy xu hướng dịch chuyển mạnh mẽ từ báo in, truyền hình truyền thống sang nền tảng số (báo điện tử, mạng xã hội, podcast, video ngắn). Trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn cũng ảnh hưởng đến cách thức tổ chức nội dung trong báo chí. Sự xuất hiện của các mô hình kinh doanh mới như báo chí trả phí, báo chí dữ liệu, báo chí tương tác là một dấu hiệu của kinh tế số báo chí. Đồng thời, khi tham gia vào công nghiệp văn hóa, báo chí đóng vai trò truyền thông, quảng bá và phân phối sản phẩm văn hóa (sách, phim, âm nhạc, nghệ thuật…).
Giữa cuộc chuyển mình nhanh chóng ấy, các tạp chí văn nghệ địa phương như Tạp chí Cửa Việt không thể chỉ chú trọng vào xuất bản báo giấy nữa. Cửa Việt buộc phải nhập cuộc, phải thay đổi, phải cách tân từ chính trong suy nghĩ của mỗi người làm báo.
Bước đầu chuyển đổi số ở tạp chí Cửa Việt
Đầu tháng 4 năm 2020, khi chỉ thị 16/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ về thực hiện các biện pháp khẩn cấp phòng chống dịch Covid-19 chính thức được triển khai, xã hội bước vào giai đoạn giãn cách, buộc nhiều cơ quan, đơn vị phải nhanh chóng thích nghi với hoàn cảnh mới. Trong bối cảnh đó, Tạp chí Cửa Việt đã quyết tâm thiết lập một hệ thống biên tập trực tuyến nhằm duy trì hoạt động biên tập một cách hiệu quả.
Do không thể liên hệ với các đơn vị công nghệ để đặt hàng thiết kế phần mềm giữa mùa dịch, Ban biên tập buộc phải tự lực cánh sinh, tận dụng nội lực sẵn có. Thực tế, nếu thuê bên ngoài, họ khó lòng nắm bắt được những đặc thù riêng của công việc báo chí, từ quy trình xử lý bài viết đến các bước biên tập nội dung. Ngay cả khi thuê ngoài, phía tòa soạn vẫn phải phác thảo toàn bộ quy trình chi tiết như một bản thuật toán - mà chưa chắc đã có thể nhận lại sản phẩm đúng yêu cầu trong thời gian ngắn.
Chính trong tình huống khó khăn ấy, Tạp chí Cửa Việt đã tự mình phát triển hệ thống. Chỉ sau một tuần, hệ thống biên tập online đã được đưa vào thử nghiệm và bất ngờ vận hành trơn tru. Ngay lập tức, toàn bộ Ban biên tập chuyển sang làm việc trên nền tảng mới: trình bài in, sửa bản thảo, xét duyệt nội dung... tất cả đều diễn ra trực tuyến. Từ đó, quy trình truyền thống như phê duyệt trên giấy, sửa bản in bằng bút mực hay dò lỗi thủ công cũng chấm dứt. Hệ thống còn mang đến một ưu điểm vượt trội: mọi thao tác đều được lưu lại, nếu có sai sót xảy ra, hệ thống sẽ ghi nhận rõ ràng ai là người chịu trách nhiệm (bởi không thể "phục bút", không thể chỉnh sửa hậu kỳ như trước kia với bản giấy).
Chỉ một tháng sau, khi hệ thống hoạt động ổn định, Tạp chí tiếp tục phát triển thêm tính năng xử lý văn bản trực tuyến. Có thể nói, tại thời điểm đó, một "cơ quan báo chí số" đã hình thành, với mọi công việc: từ phân công nhiệm vụ đến lưu trữ tài liệu đều được tích hợp trong hệ thống. Việc sử dụng hệ thống biên tập trực tuyến đã giúp cải thiện đáng kể hiệu suất công việc, giảm thiểu chi phí và thời gian, đồng thời tạo sự chủ động trong việc phát hành mỗi số báo. Đặc biệt, trong thời kỳ giãn cách xã hội và mùa mưa bão, hệ thống này trở thành giải pháp tối ưu, giúp tòa soạn duy trì hoạt động ổn định mà không bắt buộc mọi người phải có mặt thường xuyên tại trụ sở.
Về chiến lược tiếp cận độc giả, Ban biên tập nhận thấy rằng so với các cơ quan báo chí lớn, các tạp chí văn nghệ thường đổi mới chậm hơn, phần vì đặc trưng nội dung mang tính tổng hợp và suy ngẫm, phần vì tâm lý e ngại cạnh tranh trên thị trường bạn đọc. Tuy nhiên, Cửa Việt đã xác định rõ: phải thay đổi để tiến gần hơn với công chúng.
Đầu tiên là việc xây dựng kênh fanpage trên mạng xã hội. Lúc mới thành lập, fanpage chỉ có lượng tương tác khiêm tốn. Tòa soạn phân công mỗi ngày một người đăng bài, chia sẻ thông tin hữu ích để tăng khả năng tiếp cận. Dù không thể chạy theo xu hướng giật gân hay câu view, Cửa Việt chọn hướng đi "chậm mà chắc". Sau thời gian kiên trì, fanpage đã đạt 13.000 lượt theo dõi - một con số đáng khích lệ với tạp chí văn nghệ.
Fanpage không chỉ là nơi chia sẻ bài viết mà còn là nền tảng phát trực tiếp các tọa đàm, chương trình văn hóa trong tỉnh, thu hút đông đảo người xem. Đặc biệt, trong những tình huống khẩn cấp như thời tiết cực đoan hay thiên tai, fanpage của Tạp chí trở thành nguồn tin chính xác, được nhiều người tin cậy và chia sẻ rộng rãi.
Song song đó, trang thông tin điện tử của Tạp chí Cửa Việt cũng được nâng cấp mạnh mẽ. Giao diện hiện đại, bắt mắt, tạo ấn tượng chuyên nghiệp với người đọc. Nội dung các số báo được cập nhật ngay khi vừa in xong, thậm chí có bài được đăng trước để bám sát các sự kiện thời sự, đảm bảo yếu tố kịp thời.
Đặc biệt, từ năm 2022, trang web chính thức triển khai hình thức bài viết eMagazine. Đây là một bước tiến lớn đòi hỏi cả kỹ thuật lẫn chuyên môn. Đội ngũ biên tập viên, phóng viên cũng phải thành thạo kỹ năng xử lý hình ảnh, chỉnh sửa video và trình bày bài trên web. Mỗi bài eMagazine được thực hiện thành hai phiên bản riêng biệt - một cho máy tính và một cho thiết bị di động, nên đòi hỏi sự tỉ mỉ và chuyên nghiệp từ khâu thiết kế đến đăng tải.
Đóng góp vào công nghiệp văn hóa
Nhờ được đầu tư chuyển đổi số, các bài viết trên trang điện tử tạp chí Cửa Việt đã tiếp cận được bạn đọc nhiều hơn. Hầu hết các sự kiện lễ hội ở Quảng Trị gần đây như: lễ hội Vì hòa bình, lễ hội Thống nhất non sông, Ngày hội văn hóa các dân tộc Việt Nam năm 2024 tại Quảng Trị… đều được chuyển tải trên trang điện tử Cửa Việt bằng các bài eMagazine tạo ấn tượng với bạn đọc xa gần, một số bài được chia sẻ mạnh mẽ trên mạng xã hội và một số tờ báo tỉnh bạn.
Thực hiện nhiệm vụ quảng bá cho du lịch tỉnh nhà, với phương châm như slogan "Du lịch Quảng Trị - Đất thiêng hội tụ", Cửa Việt đã mở chuyên mục Câu chuyện du lịch, trong đó các bài viết chú trọng đến yếu tố tính thiêng. Các bài viết này khi đăng lên trang điện tử lại được trình bày đa phương tiện, gồm đầy đủ các tiện ích âm thanh, hình ảnh, video clip, và bản đồ chỉ dẫn google maps để bạn đọc có thể định vị được địa chỉ thuận lợi nếu muốn khám phá.
Du lịch văn hóa, một trong 12 lĩnh vực mà chúng ta đang chú trọng khi phát triển công nghiệp văn hóa. Đây cũng là nét độc đáo, khác lạ so với ngành công nghiệp văn hóa trên thế giới. Với Quảng Trị, điều đó càng đặc biệt hơn bởi miền đất này chứa đựng một hệ thống di sản phong phú, có sự kế tục và tiếp biến, nhất và văn hóa truyền thống - lịch sử - cách mạng.
Tạp chí Cửa Việt trong những năm qua đã nỗ lực chuyển đổi số để đưa các sự kiện lễ hội, đưa những câu chuyện trên miền đất thiêng Quảng Trị đến với bạn đọc rộng rãi hơn, nhanh chóng và hấp dẫn hơn; bước đầu đã đóng góp vào hoạt động văn hóa nói chung và phát triển ngành công nghiệp văn hóa của tỉnh.
H.P
